मधुमेह र खुट्टाको हेरविचार/ Diabetic Foot Prevention

मधुमेह एउटा दीर्घरोग हो र लामो समयमा यसले शरीरका विभिन्न अंगहरुमा खराब असर पार्छ। ती मध्ये डायवेटिक फुट/Diabetic Foot अर्थात् मधुमेह रोगमा देखिने खुट्टामा हुने घाउ र त्यसका कारणले औंला खुट्टा नै काट्नुपर्ने समस्या पनि एउटा हो।

चित्रमा भनिएका आधारमा नै अनुमान लगाउन सकिन्छ कि समस्या कति भयानक छ भनेर। तर उचित स्वास्थ्य उपचार सावधानीका उपाय र हेरविचारले यो समस्या ८५% सम्म कम गर्न सकिन्छ।

सबैभन्दा पहिले यस्तो समस्या किन आउँछ त्यो बारे केही बुझौं।

मधुमेहका कारणले पर्ने विभिन्न समस्याहरुमा शरीरका स्नायुहरुमा पर्ने खराब असर (डायवेटिक न्युरोप्याथी/Diabetic Neuropathy), सानाठुला रगतका नलीहरुमा पर्ने खराब असर (माइक्रो-म्याक्रो भास्कुलर कम्लिकेसन/Micro-macro vascular complications)हरु पनि पर्दछन्। यी असरहरु विशेष गरी शरीरमा लामो समयसम्म ग्लुकोजको मात्रा आवश्यकताभन्दा बढि भइरहेमा विस्तारै देखिन थाल्छन्। स्नायु/नसाहरुमा परेको असरका कारणले मधुमेहका विरामीका खुट्टाहरुमा दुखाइ, तातोचिसो थाहा पाउने शक्ति विस्तारै घट्दै जान्छ। जसका कारणले राम्रोसँग हेरविचार नगरेमा खुट्टामा घाउ हुनजाने सम्भावना बढेर जान्छ। त्यस्तै रक्तनलीहरुमा पर्ने असरका कारणले ती भागहरुमा राम्रो रक्तसंचार हुन पाउँदैन र घाउ राम्रोसँग ठिक नहुने, बढेर जाने र औंलाहरु मरेर जाने पनि हुन्छ।

चित्रमा देखाए जस्तै मधुमेहमा खुट्टामा रक्तसंचारमा कमि आई त्यसको रंग परिवर्तन हुँदैजाने, औंलाका कापहरु(जुन प्राय: राम्ररी सफा गरिदैंन)मा संक्रमण हुने, घाउ हुने, खुट्टाका औंलाहरु क्रमश: बांगो हुँदैजाने, घाउहरु बढ्दै गएर मरेर जाने, कालो हुने (ग्यांगरिन/Gangrene बन्ने) आदी समस्याहरु देखिन जान्छ। जसको समयमा उपचार नगरे संक्रमण शरीरभरी फैलेर विरामीको मृत्यु पनि हुनसक्छ। साथै उपचारका क्रममा खुट्टा वा खुट्टाका औंलाहरु काट्नुपर्ने हुनजान्छ।

मधुमेह रोगीहरुमा खुट्टाका यस्ता समस्याहरुबाट बच्नका लागि के गर्न सकिन्छ त? 

पहिलो कुरा त खुट्टाको हेरविचार नै हो। आफ्नो अनुहारको जस्तै खुट्टाको पनि हेरविचार गर्नुपर्छ। हरेक दिन सुत्नुभन्दा अघि खुट्टाको सरसफाइ गर्नुका साथै राम्रोसँग सुख्खा पनि राख्नुपर्छ। धेरै सुख्खा खालको छाला छ भने हल्का भ्यासलिन लगाएर छाला नरम राख्नु राम्रो हुन्छ। त्यस्तै नंग काट्दा भित्रसम्म छोटो गरेर काट्नु हुदैंन।

त्यस्तै नांगो खुट्टा कहिल्यै हिड्नु हुदैंन। हिटर, आगोमा खुट्टा सेक्नु हुदैंन।

राम्रोसँग जाँच गरेर मात्र जुत्ता लगाउने गर्नुपर्छ। जुत्ताभित्र पहिले हात छिराएर राम्रोसँग जाँचेर मात्र आफ्नो खुट्टा छिराउने गर्नुपर्छ। आफ्नो खुट्टाको नाप अनुसारको जुत्ता लगाउनुपर्छ।

नियमितरुपमा व्यायाम गर्ने गर्नुपर्छ, जसले गर्दा खुट्टामा रक्तसंचार राम्रोसँग भएर डायबेटिक फुट हुने सम्भावना कम रहन्छ।

कुनैपनि कस्सिने वस्तुहरु खुट्टा वा खुट्टाका औंलामा नलाऔं।

खुट्टामा देखिएको समस्याका आधारमा चिकित्सकलाई कतिकति समयमा देखाउनुपर्छ भन्ने जानकारी तलको चित्रमा दिइएको छ। 

र अन्त्यमा, 

धुम्रपानले शरीरका रक्तनलीहरुलाई पनि खराब असर पार्ने भएकोले डायबेटिक फुटको समस्यालाई धेरै गुणाले बढाउने गर्छ। त्यसैले धुम्रपान त्याँगौं र बेलाबेलामा चिकित्सकको सल्लाह लिन नहिच्किचाउँ।

बाँकी पढ्नुहोस् >>

अर्काको गल्तिबाट सिक्नु राम्रो हुन्छ।

केही दिन अघि भारतको कोलकाताको एउटा ठुलो प्राइभेट नर्सिङहोम एएमआरआई/AMRI (एडभान्स्ड मेडिकेर एण्ड रिसर्च इन्सिच्युट)मा आगलागी भएको घटना त धेरैले थाहा पाउनु भएकै होला। उक्त घटनामा हालसम्म विरामी र अस्पतालका कर्मचारी गरेर करिब ९६ जनाको मृत्यु भैसकेको पुष्टि भएको छ। धेरै जनाको मृत्यु आगोका कारणले भन्दा पनि धुँवामा निसास्सिएर भएको थियो। आगलागी हुँदा सुचना दिने फायर अर्लामको प्रयोग नभएको, आगलागीलाई रोक्ने उपकरणहरु जडान नगरिएको, बचाउकार्य ढिलो शुरु गरिएको जस्ता थुप्रै कारणहरुले गर्दा त्यति ठुलो संख्यामा मानिसहरुको मृत्यु भएको भनेर प्रारम्भिक छानविनमा भनिएको छ।

कारण जेसुकै भएपनि यो हेलचेक्राइको एउटा चरम विन्दु हो। अस्पताल जस्तो सम्वेदनशील क्षेत्रमा आकस्मिक भवितव्य पर्दा अपनाइनुपर्ने सुरक्षाका उपायहरु बारे बेलैमा नसोचिनु भनेको लापरवाहीको उच्च नमुना हो। प्राइभेट अस्पताल नै हो, सेवा दिनका लागि मात्र त पक्कै बनाइएको होइन, व्यवसायकै लागि खोलिएको हो। तर पनि व्यवसायमा उपभोक्ताप्रतिको जिम्मेवारी भन्ने कुरा पनि त हुन्छ। हाम्रो देश र केही छिमेकी देशहरुमा व्यवसायमा व्यवसायिकता/Professionalism को कमि देखिन्छ। नाफाका लागि खोलिएको भन्दैमा सामाजिक जिम्मेवारीको बोध नगरी आफ्ना सेवाग्राहीहरुको सुविधा र सेवालाई चटक्कै बिर्सेंर व्यापार मात्र गरिएको उदाहरण यहाँ थुप्रै देख्न पाइन्छ।

हुन त यो विकासशील देशहरुमा प्राय: गरेर देखिने समस्या हो। तर विकास हुनुनहुनुसँग भन्दा पनि नियम कानुन कतिको कडा छ, मानिसहरुमा जिम्मेवारीपन कत्तिको छ भन्नेसँग यसको बढि सम्बन्ध छ। विकसित देशहरुमा ससाना देखि लिएर ठुला घरहरुमा सुरक्षाका यस्ता उपकरणहरु, आपतकालीन अवस्थामा निस्कनका लागि आकस्मिक ढोकाहरु आदी सबैको व्यवस्था गरिएको हुन्छ र कानुनले पनि ती विनाका घरहरुको निर्माण गर्न रोक लगाएको हुन्छ। तर हाम्रोमा केकस्तो हुन्छ सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो।

यस्तै अर्को उदाहरण आजका समाचारपत्रहरुमा देखियो। विषाक्त मदिराको सेवनले भारतमा लगभग १४३ जनाको मृत्यु। स्थानीय रुपमा बनाइएको मदिरामा स्वाद बढाउन र थप कडा पार्नका लागि मिसाइएको एमोनियम नाइट्रेट र अन्य रसायनहरुका कारण यस्तो समस्या देखिएको भनाइ छ। यो त के मिसाइएको थियो, मिसाएको रक्सी सेवन गर्दा के भयो भन्ने कुरा भयो। तर किन यस्तो घटनाहरु दोहोरिरहन्छ, भइरहन्छ भन्ने प्रश्नको फरक पाटो छ। माथि भनेको जस्तै नियममा कडाइ, व्यापारीहरुमा व्यावसायिकताको कमि र उपभोक्ताहरुमा जागरुकता र शिक्षाको कमिले पटकपटक यस्तो हुनेगर्छ।

यी त छिमेकी देशका घटनाहरु भए। तर हाम्रो देशमा पनि यस्तो नहोला भन्न कदापी सकिदैंन। राम्रो संरचना, सुरक्षाका उपायहरु विना खोलिएका प्राइभेट अस्पतालहरुमा कुनै दिन यस्तै दु:खदायी घटना नहोला भन्न सकिदैंन। तर कुरा प्राइभेट अस्पतालहरुको मात्र चाहीं पक्कै होइन। सरकारी अस्पतालका भवनहरुमा पनि सुरक्षाका उपायहरु अपनाइएको देखिएको छैन। आपतकालीन अवस्थामा बाहिर निस्कने आकस्मिक बाटोहरु/ Emergency exits, बाहिर निस्कने बाटोहरुको बारे जानकारी, आगो लागेमा सुचना दिने फायर अर्लाम, आगो निभाउन प्रयोग गरिने उपकरणहरुको व्यवस्था जस्ता आपतकालीन अवस्थाका व्यवस्थाहरु गरिनुपर्छ। साथै यस्ता आपतकालिन अवस्थाहरुमा के गर्ने भनेर आममानिसहरुलाई नि शिक्षा दिनुपर्छ। त्यस्तै यहाँ नीतिनियमहरुमा कडाइ, व्यापारीहरुमा जिम्मेवारीपन र उपभोक्ताहरुमा पनि जागरुकताको टड्कारो खाँचो देखिन्छ।

तर आफैंलाई परेर मात्र चेत्ने हामी नेपालीले के अरुको गल्तीबाट केही सिकौंला त? 

बाँकी पढ्नुहोस् >>

छोरा वा छोरी, बन्छन् कसरी?

स्याउ किन तल झर्छ भन्ने न्युटनलाई झक्झकाउने प्रश्न जस्तै सामान्य जनजीवनमा यो प्रश्न कमै मानिसको मनमा आउँछ होला। तर विज्ञानको भाषामा यो प्रश्नको उत्तरमा नै संसार र सारा प्राणी जगतको अस्तित्व अडेको छ। आज यही प्रश्न र यससँग सम्बन्धित केही स्वास्थ्य सम्बन्धि समस्याहरुका बारेमा चर्चा गर्दैछु।

माथिको प्रश्नको उत्तर दिनु अघि अर्को प्रश्नको उत्तर थाहा पाउनुपर्ने हुन्छ। मानिसले ठ्याक्कै मानिस नै कसरी जन्माउँछ अथवा कुनै पनि जीवले ठ्याक्कै त्यही जीव कसरी जन्माउँछ, जस्तै विरालोले विरालो नै, कुखुराले कुखुरा नै। सामान्यरुपमा सोच्दा यी बौलाहा प्रश्नहरु हुन् तर संसारका सम्पूर्ण जीवीत वस्तु (प्राणी वा वनस्पति)को आधार त्यसैमा अडेको छ। यसलाई प्रजनन शक्ति/ Reproduction भनिन्छ। र यसरी आफू जस्तै अर्को जीवनको शुरुवात गर्ने क्षमता क्रोमोजोम/Chromosome भन्ने कुरामा रहेको हुन्छ। हरेक जीवीत वस्तुको शरीरका कोषहरुमा एउटा निश्चित संख्याका क्रोमोजोमहरु रहेका हुन्छन्। यी क्रोमोजोमहरु जोडीमा मिलेर बसेका हुन्छन्। जस्तै हरेक सामान्य मानिसका कोषहरुमा ४६ वटा वा २३ जोडा क्रोमोजोमहरु हुन्छन्। त्यस्तै बिरालोको १९ जोडा, कुखुराको ३९ जोडा क्रोमोजोम हुन्छन्। तर फरक देखिनु क्रोमोजोम को सँख्यामा मात्र नभै त्यस्मा हुने जीनहरु/Genes मा पनि भर पर्छ।

क्रोमोजोमहरु हजारौ लाखौं जीनहरु मिलेर बनेका हुन्छन्, जसमा जीवीत वस्तुका विभिन्न गुणहरुका मेमोरी/memory (सम्झना) बसेको हुन्छ। आँखा कस्तो हुने, कपालको रंग कस्तो हुने, कतिको अग्लो हुने, छालाको रंग कस्तो हुने जस्ता विभिन्न गुणहरु यिनै क्रोमोजोममा भएका जीनहरुले निर्धारण गर्छन्। र यी जीनहरु बच्चाहरुले आमाबुवाबाट पाउने गर्छन्, त्यसैले त साधारणतया बच्चाहरुमा आमाबुवाका जस्ता शारिरीक गुणहरु देखिन्छन्।

मानिसमा हुने २३ जोडा क्रोमोजोमहरुमा २२ जोडा अटोजोम/Autosome र १ जोडा सेक्स क्रोमोजोम/Sex chromosome हुन्छन्। अटोजोममा शरीरका विभिन्न गुणहरुको सम्झना/ मेमोरी रहेको हुन्छ र त्यसैका आधारमा बच्चाको शरीरको निर्माण हुन्छ भने सेक्स क्रोमोजोममा मुख्यरुपमा बच्चाको लिङ निर्धारण गर्ने मेमोरी रहेको हुन्छ। महिलामा यो एक्स-एक्स/XX र पुरुषमा एक्स-वाई/XY रहेको हुन्छ।

यौनसम्पर्कको बेलामा पुरुषको वीर्य/Semen महिलाको योनीमार्गमा छोडिन्छ। वीर्यमा करोडौंको संख्यामा शुक्रकिटहरु/Spermatozoa हुन्छन्, जुन गएर महिलाको डिम्बाशय/Ovaryबाट निस्केको डिम्ब/Ovumसँग फेलोपियन ट्युव/Fallopian tubeमा मिल्छ। यसलाई फर्टिलाईजेसन/Fertilization वा डिम्ब निशेचन हुनु भनिन्छ। यही फर्टिलाइजेसन हुने बेलामा बन्ने नयाँ जाइगोट/Zygote वा नयाँ जीवन एक्स-एक्स/XX हुने वा एक्स-वाई/XY हुने भनेर फैसला हुन्छ र त्यहीबाट शुरु हुन्छ छोरा वा छोरीको जन्म हुने कथा।

शुक्रकिट/Spermatozoon र डिम्ब/Ovum भनेका के हुन्?

यी वास्तवमै मानिसको जीवनका उदगम विन्दुहरु हुन्। माथि भनेको जस्तो मानिसको हरेक कोषिका/Cellमा २३ जोडा क्रोमोजोम हुने भए शुक्रकिट र डिम्ब (जुन पनि मानव शरीरका एक प्रकारका कोषहरु हुन्) मिलेर नयाँ कोष बन्दा त्यसमा किन ४६ जोडा क्रोमोजोम भएर त्यो अर्कै जीव किन बन्दैन? यसैमा प्रकृतिको जादु लुकेको छ। हरेक कोषको विभाजन भएर नयाँ कोष बन्ने बेलामा साधारणत: माइटोसिस/Mitosis प्रकृयाबाट जस्ताको तस्तै १ बाट २ र २ बाट ४ कोषहरु बन्छन्। तर प्रजननका लागि प्रयोग हुने कोषहरु पुरुषमा शुक्रकिट र महिलामा डिम्ब बन्ने बेलामा केहि फरक हुन्छ। यसलाई मिओसिस/Meiosis प्रकृया भनिन्छ। यो प्रकृयामा पुरुषमा एउटा कोषबाट चारवटा शुक्रकिटहरु/Spermatozoa बन्छन्, जसमा २३ वटा मात्रै क्रोमोजोम हुन्छन्। त्यस्तै महिलामा पनि २३ वटा क्रोमोजोम भएका चारवटै कोष बन्छन्, जसमा एउटा मात्र डिम्ब/Ovum बन्छ र बाँकी ३ वटा पोलार बडिज/Polar bodies बन्छन्।

माथि भनिएजस्तै महिला र पुरुषका शरीरका कोषहरुमा भएका अटोजोमल क्रोमोजोमहरु एकै खालका हुन्छन् तर १ जोडा क्रोमोजोमहरु, जसलाई सेक्स क्रोमोजोम/Sex chromosomes भनिन्छ, तिनीहरु केही फरक हुन्छन्। महिलामा यो एक्स-एक्स/XX हुन्छ भने पुरुषमा एक्स-वाई/XY हुन्छ। यसैले नै मानिसको लिगं निर्धारण गर्ने काम गरेको हुन्छ।

पुरुषमा शुक्रकिट बन्ने बेलामा हुने मिओसिस प्रकृयामा बन्ने चारवटा शुक्रकिटहरुमा दुईटामा एक्स/X सेक्स क्रोमोजोम र बाँकी दुईटामा वाई/Y बस्न जान्छन्। महिलामा भने बन्ने एउटै डिम्बमा एक्स/X क्रोमोजोम बस्छ। फर्टिलाइजेसनको बेलामा यदी एक्स/X बोकेको शुक्रकिट र डिम्बको मिलन भएमा नयाँ कोष/जाइगोट/ एक्स-एक्स (XX) सेक्स क्रोमोजोम भएको बन्छ, जुन पछि गएर छोरी बन्छ। त्यस्तै वाई/Y बोकेको शुक्रकिट र डिम्बको मिलन भएमा एक्स-वाई(XY) सेक्स क्रोमोजोम भएको जाइगोट बन्छ, जसबाट छोराको जन्म हुन्छ।

यो त भयो क्रोमोजोमल सेक्स/Chromosomal sex को कुरा। अर्को हुन्छ, बाहिरबाट देखिने शारीरिक रुपमा महिला वा पुरुष भन्ने कुरा।

वाई/Y क्रोमोजोम हुदैंमा बच्चाको कसरी पुरुषको प्रजनन अंगको र नहुदैंमा कसरी महिलाको प्रजनन अंगको विकास हुन्छ? 
यसमा वाई/Y क्रोमोजोममा भएका जीनहरुले काम गर्छन्। भ्रुणमा प्रजनन अंगहरु बन्नको लागि मुलेरियन डक्ट/Mullerian Duct/Paramesonephric Duct र वुल्फियन डक्ट/Wollfian duct/Mesonephric Duct गरी २ प्रकारका नलीहरु हुन्छन्। मुलेरियन डक्टबाट महिलाको भित्री प्रजनन अंगहरु जस्तै फेलोपियन ट्युव, पाठेघर, योनीको भित्री भाग आदी बन्छ भने वुल्फियन डक्टबाट पुरुषको भित्री प्रजनन अंगहरु जस्तै इपीडिडाइमिस/Epididymis, भास डिफरेन्स/Vas deferens आदी भागहरु बन्छन्। डिम्बाशय र अण्डकोष भने अर्कै भागबाट बन्ने गर्छ।

वाई/Y क्रोमोजोमको जीनले बनाउने टेस्टिस डिटरमाइनिगं फ्याक्टर/Testes Determing Factor/टिडिएफ (TDF) ले भ्रुणमा अण्डकोष बनाउने गर्छ, जुन बनेपछि पुरुष हर्मोन टेस्टोसटेरोन/Testosterone, डिएचटी/DHT, मुलेरियन इन्हीबिटिगं फ्याक्टर/Mullerian Inhibiting Factor/एमआईएफ(MIF) उत्पादन गर्छ। यी हर्मोनहरुले मुलेरियन डक्टको विकासलाई रोक्छ र वुल्फियन डक्टको विकासलाई सहयोग गर्छ, जसले गर्दा भ्रुणमा पुरुष प्रजनन अंगहरुको विकास हुनगई बच्चा पूर्णरुपमा छोराको रुपमा जन्म लिन्छ। र यदी वाई/Y क्रोमोजोम छैन भने मुलेरियन डक्टको विकास हुनगई भ्रुण छोरीको रुपमा विकसित हुन्छ।

यो त सामान्य अवस्थामा भ्रुण छोरा वा छोरी बन्ने प्रकृया भयो।
यदी यसमा केही गडबडी भयो भने के हुन्छ?

जस्तै फर्टिलाइजेसन हुँदा एक्स-ओ/XO भएमा अर्थात डिम्ब वा शुक्रकिट कुनै एक सेक्स क्रोमोजोम नै नभएको परेमा के हुन्छ? अथवा एक्स-एक्स-वाई/XXY अर्थात एउटा एक्स क्रोमोजोम बढी भएमा के हुन्छ? त्यस्तै फर्टिलाइजेसन त एक्स-वाई/XY को रुपमा भयो अर्थात क्रोमोजोमल सेक्स पुरुषको तर शारीरिक विकास महिलाको रुपमा हुनसक्छ कि सक्दैन?

यी र यस्तै स्वास्थ्य सम्बन्धी समस्याहरुको बारेमा अर्को भागमा चर्चा गर्नेछु।


स्रोतहरु:

http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_organisms_by_chromosome_count

http://en.wikipedia.org/wiki/Paramesonephric_duct

http://en.wikipedia.org/wiki/Mesonephric_duct

बाँकी पढ्नुहोस् >>

एचआईभी र एड्स: केही भ्रम, केही सत्य

आज डिसेम्बर १, विश्व एड्स दिवस हो। दिनानुदिन बढी रहेको यो रोगका बारेमा रहेका केही भ्रम र सत्य कुराहरुलाई यहाँ प्रस्तुत गरेको छु।


एच आई भी हुनु भनेको एड्स हुनु हो। 
भ्रम
एच आई भी (Human Immunodeficiency Virus/ HIV) ले शरीरको रोगसँग लड्ने प्रतिरोधात्मक कोषिकाहरु सीडि फोर (CD 4) लाई मार्ने काम गर्छ। एचआईभीको संक्रमण भएर सीडि फोर कोषहरुको संख्या २०० भन्दा कम भएमा वा रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कमजोर भएका व्यक्तिहरुमा मात्र देखिने खालका संक्रमणहरु देखिएमा त्यस अवस्थालाई एड्स (Acquired Immunodeficiency Syndrome/ AIDS) भनिन्छ। सहि औषधीको प्रयोग र नियमित जाँचबाट एचआईभी संक्रमण भएको व्यक्ति पनि वर्षौं एड्स नभई बाँच्न सक्छन्।



साधारण सम्पर्कबाट एचआईभी संक्रमण सर्दैन।
सत्य 
साधारण सम्पर्क जस्तै अँगालो मार्ने, एउटै रुमालको प्रयोग गर्ने, जुठो खाने गर्नाले एचआईभी संक्रमण सर्दैन। साधारणतया रगत लिँदादिँदा पनि यो रोग सर्दैन किनकी त्यस्तो बेला एचआईभी लगायत हेपाटाइटिस बी जस्ता सर्नसक्ने रोगहरुको परिक्षण गरिएको हुन्छ। तर असुरक्षित यौनसम्पर्क, एउटै सई प्रयोग गरेमा, राम्ररी सफा नगरिएको सामानले टाटु गरेमा यो रोग सर्न सक्छ।

एचआईभी संक्रमण भइपछि केही समय मात्र बाँच्छ। 
भ्रम
यो विरामी अनुसार फरक हुन्छ। कसैमा केही एचआईभी संक्रमण भएको केही महिनामै एड्स हुन्छ भने कतिमा दशौं वर्षसम्म पनि केही हुदैंन र शरीरमा भाइरसको मात्रा धेरै बढ्दैन। यसमा नियमित रुपमा आफ्नो चिकित्सकसँगको जाँच र औषधीहरुको सेवनले पनि सहयोग गर्छ। अमेरिकी बास्केटबल खेलाडी म्याजिक जोन्सनले आफूलाई एचआईभी संक्रमण भएको घोषणा गरेको २० वर्ष भैसकेको छ, तरपनि उनलाई आज पनि एड्स भएको छैन।


एचआईभी संक्रमण भएको लक्षणबाट नै थाहा पाउन सकिन्छ। 
भ्रम 
कति मानिसमा संक्रमणको बेलामा केही पनि लक्षणहरु नदेखिने गर्छ। कतिलाई भने संक्रमण भएको केही साताभित्र ज्वरो आउने, थकाई लाग्ने, घाँटी दुख्ने जस्ता सामान्य लक्षणहरु देखिने गर्छ। यी लक्षणहरु पनि केही हप्तापछि हराएर जान्छन् र वर्षौंसम्म केही पनि लक्षण नदेखिने र पछि एड्स हुने हुन्छ। एचआईभी संक्रमण भए नभएको जान्ने एउटै मात्र तरिका भनेको रगतको परिक्षण हो। त्यसैले शंका लागेको छ भने रक्त परिक्षण गरी चाँडै पत्ता लगाएर उपचार गर्नु उत्तम हुन्छ।


एचआईभी अन्य सन्क्रमण जस्तै औषधी खाएमा पूर्णरुपमा ठिक हुन्छ। 
भ्रम 
आजको दिनसम्म यसलाई पूर्णरुपमा निको पार्ने कुनै औषधीको विकास भएको छैन। हामीसँग भएका औषधीहरु(Anti Retroviral Therapy/ ART) ले शरीरमा एचआईभीको संख्यालाई नियन्त्रणमा राखी शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक शक्तिलाई सामान्य राख्न र एड्सको अवस्थामा पुग्नबाट बचाउने काम गर्छन्। आफ्नो चिकित्सकसँग सल्लाह गरी रगतको जाँच गरी कुन अवस्थामा औषधी शुरु गर्न सकिन्छ, आफ्नो शरीरमा भाइरसको मात्रा कति छ (Viral Load), रोग प्रतिरोधात्मक कोषहरुको संख्या कति छ (CD4 count) भनेर थाहा पाउन सकिन्छ।

जसलाई पनि एचआईभी संक्रमण हुनसक्छ। 
सत्य
के महिला, के पुरुष, के बच्चा, के वृद्ध, यो संक्रमण कसैलाई पनि हुनसक्छ। त्यस्तै समलिङी, विपरीतलिङी सबैलाई यो संक्रमण हुनसक्छ। त्यसैले आजैदेखि यो रोगबाट बच्ने तरिकाहरु जानी राखौं र प्रयोगमा पनि ल्याऔं।


दुवैलाई एचआईभी संक्रमण छ भने यौनसम्पर्क गर्दा कण्डम लगाउनु जरुरी हुदैंन। 
भ्रम 
दुवैलाई एचआईभी संक्रमण हुदैंमा कण्डमको प्रयोग बेकार भन्ने हुदैंन। यसले सम्पर्कको बेलामा एचआईभी का अन्य प्रकारहरु र यौनसम्पर्कबाट सर्ने अन्य खालका रोगहरु (Sexually Transmitted Diseases) बाट बचाँउछ। त्यस्तै तपाईंले एचआईभीको औषधी खाइराख्नु भएको छ र तपाई स्वस्थ महसुस गर्नुहुन्छ भने पनि तपाईंले अरुलाई यो संक्रमण सार्न सक्नुहुन्छ।

एचआइभी संक्रमित आमाको बच्चालाई एचआईभी नहुनसक्छ।
सत्य
एचआईभी संक्रमित आमाले बच्चा पाउँदा गर्भाधारणको बेलामा वा सुत्केरी हुने बेलामा बच्चालाई यो संक्रमण सर्नसक्छ। तर यो शतप्रतिशतमा हुदैंन। चिकित्सकसँगको सल्लाह, औषधीको सेवन, नियमित जाँच आदीले बच्चामा यो संक्रमण सर्ने सम्भावनालाई घटाउन सकिनछ।


रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कमजोर भएको अवस्थामा हुने खतरनाक संक्रमणहरु (Opportunistic Infections) बाट केही गरेपनि बच्न सकिदैंन। 
भ्रम 
एचआईभी पोजिटिभ भएका व्यक्तिहरुको रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कम हुने हुँदा क्षयरोग, क्यान्डीडीयासीस/ Candidiasis, न्युमोसिस्टीस न्युमोनिया/ Pneumocystis Pneumonia जस्ता रोगहरु हुने सम्भावना धेरै हुन्छ। तर एचआईभीका औषधीहरुको प्रयोग र ती संक्रमणहरुबाट बचाउने औषधीहरुको प्रयोगले त्यो सम्भावनालाई कम गर्न सकिन्छ।


अन्त्यमा,
नेपाल सरकारले एचआइभी सन्क्रमणका औषधीहरु नि:शुल्क वितरण गर्ने गर्छ। त्यस्तै यो सम्बन्धी रक्तपरिक्षण सेवाहरु पनि नि:शुल्क प्रदान गरी रहेको छ। तरपनि यो सबै सन्क्रमितहरुको लागि पर्याप्त छैन। साथै यसको औषधी र यसका सन्क्रमितहरुलाई सेवा मात्र उपलब्ध नगरी अन्य सामान्य जनमानसमा यो रोग सम्बन्धी जनचेतना जगाउने काम पनि गर्नुपर्छ। हामी स्वयम् पनि जागरुक भएर यसको बारेमा जानकारी दिने र लिने गरी एचआइभी र एड्सको विरुद्धको लडाईंमा सह्भागी हुनुपर्छ।


स्रोत:
http://www.medicinenet.com/hiv_aids_myths_and_facts_pictures_slideshow/article.htm

बाँकी पढ्नुहोस् >>