हुन त यी कुरा आधिकारिक वक्तव्यको रुपमा आउनुपर्छ भन्ने कुरा उठ्ला। तर त्यो आश गर्न नमिल्ने कुरा हो। सामाजिक सरोकारको कुरा भएर यसरी लेख्दैछु, जनताले यी कुरा थाहा पाउनुपर्छ, हामी कुन स्तरमा छौं भनेर।
नलुकाई भन्दा हाम्रो प्यूठान जिल्ला अस्पतालमा अप्रेशन गर्नका लागि पूरा बेहोस बनाउने एनेस्थेसिया मेसिन छैन, ढाडबाट दिइने बेहोसीको औषधीको र अन्य जटिलता आएर कृत्रिम सास दिनुपरेमा भेन्टिलेटर मेसिन छैन, मुटुको गतीमा गडबडी भएमा चाहिने मेसिन डिफिब्रीलेटर छैन, आइसीयु छैन, यी सबैको विशेषज्ञ डाक्टर एनेस्थेसियोलोजिस्ट छैन, अप्रेशन गर्नका लागि राम्रो काम गर्ने पर्याप्त औजार छैन, अप्रेशन गर्ने कोठामा तापक्रम ठिक राख्न एसीले काम गरेको छैन, चित्त बुझ्दो सरसफाई छैन, अप्रेशन गरिसकेपछी राम्रो हेरचाह गर्न गतिलो पोस्टअप वार्ड छैन, त्यहाँ विरामीको अवस्था हेर्न मनिटर छैन, छिनछिनमा अवस्था बारे बुझ्न पर्याप्त नर्सिङ स्टाफ छैन, अप्रेशन गर्दा इमर्जेन्सी चाहिने रगतको लागि ब्लड बैंक छैन, दिने पर्याप्त रक्तदाता छैन, २४ घण्टा खुल्ने इमर्जेन्सी ल्याब छैन, सिजेरियन अप्रेशन पछि बच्चामा केई समस्या आए उस्लाई राख्ने बच्चाको आइसीयु छैन, बच्चाको विशेषज्ञ डाक्टर छैन। बढ्दो डेलिभरी केस हेर्नलाई पर्याप्त नर्सिङ स्टाफ छैन, बढ्दो इमर्जेन्सी विरामी हेर्नलाई पर्याप्त पारामेडिक्स छैन।
त्यसो भने छ चैं के त?
थोरै औजार, उपकरण, औषधी, जनशक्ती र धेरै इक्षाशक्ति, दुर्गम ठाउमा यो अभावमा पनि केहि गरौं भन्ने चाहना र भगवानको आशीर्वाद।
हुन त हामीले गर्ने धेरै अप्रेशनलाई यी हामीसँग नभएका कुरा चाहिदैन पनि। गत साल हामीले यहि अभाव र अफ्ठ्याराका बीच २२६ सिजेरियन गर्यौं, १५०० नर्मल डेलिभरी गरायौं, अरु धेरै अप्रेशन गर्यौं। अप्रेशनका १-२ आमालाई बाहेक ठूलो जटिलता आएन, अरु केही बच्चालाई माथिका सुविधा नभएकोले गुमाउनुपर्यो वा बाहिर पठाउनुपर्यो। बाकी जिल्लामै स्वास्थ्य सेवा पाएर धेरै खुसी भएर घर फर्किए। डेलिभरी केसहरुले नि:शुल्क सेवा लिएर संस्थागत डेलिभरीको १००० रुप्पे प्रोत्साहन भत्ता र ४ पटक गर्भ जाँचको ४०० रुप्पे पनि पाएर गए।
अब प्रश्न उठ्छ,
यो अभाव र अफ्ठ्याराका बीच जोखिम मोलेर अप्रेशन गर्नु हाम्रो लापरवाही, हाम्रो जागिर मात्र कि सेवा भावना, के हो? हाम्रो रहर हो कि बाध्यता?
व्यवस्थापनलाई थाहा छैन र यो अभावमा काम हुदैंगरेको? थाहा छ।
स्वास्थ्यका विभाग र मन्त्रालय अनि त्यसका कुर्सीमा आसिन पदाधिकारीहरुलाई थाहा छैन र यो अवस्थामा काम हुदैंगरेको? थाहा छ।
पटक पटक जानकारी नि गराइएको छ, सामान, उपकरण, जनशक्ती माग पनि गरिएको छ। तर आश्वासन बाहेक केही पाइएन।
सूचनाको विकाससँगै सेवाग्राहीले चैं यो दुर्गमको जर्जर (हुन त यो भन्दा गए गुज्रेका जिल्ला अस्पतालहरु पनि नभएको हैन) अस्पतालबाटै सबै थोक आस गर्ने भएका छन्। नगरोस् पनि किन, उनका नेताले भाषणमा ठूला आस बोलेका हुन्छन्, संविधानमा स्वास्थ्य हरेक नागरिकको आधार भनेकै छ। वास्तविकता कति विकराल छ, त्यस्को आफ्नै व्यथा छ।
अब के गर्ने?
दुइटा बाटा छन्।
• जनता, सेवाग्राहीको सामू हाम्रो अभाव र अफ्ठ्यारा छर्लङ पारिदिने, हुनसक्ने जटिलता सबै बताइदिने (खासमा हरेक सामान्य रोग, औषधि र अप्रेशनका कारण ज्यानै जानसक्ने खतरा रहन्छ, जुनको लागि जिल्ला अस्पताल सुविधा सम्पन्न छैन) र उनीहरुलाई नै यो अभाव र अफ्ठ्यारालाई स्विकारेर उपचार सेवा यहि लिने वा ठूला अस्पताल जाने निर्णय गर्न दिने।
• अप्रेशन र अन्य उपचारमा पनि हुनसक्ने जटिलताहरु मध्ये केही र थोरैमा मात्र हुने जटिलताको व्यवस्थापन गर्न अस्पतालको क्षमता छैन, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको सुविधा छैन भनेर सकेसम्म सबै विरामी रिफर गरेर ज्वरो, रुघा र पखालाको उपचार गरेर बस्ने।
दोस्रो बाटो हामीलाई सजिलो हो, ड्युटी सजिलो नि हुन्छ, शरीर नि दुख्दैन, निद्रा नि मजाले पुग्छ, तर हामी पहिलो बाटो ठिक छ भन्छौं? किन? किनकी त्यसबाट दुर्गमका धेरै गरिव जनतालाई राहत मिल्छ, जिल्लामै स्वास्थ्य सेवा (स्तरिय नभए पनि) पाउँछन्, उनीहरुको हजारौं खर्च बच्छ, जग्गा, सुन, गाईवस्तु धितो राखेर ऋण लिनुपर्दैन। तर यो अभाव र अफ्ठ्यारामा खटेर काम गरिरहेका छौं भनेर सेवाग्राहीले बुझ्नु जरुरी छ। सेवाग्राहीले सबै बुझेर उनीहरुको मन्जुरीमा नै यहिं उपलब्ध सेवा दिने हो। हामी मान्छे हौं (कैलेकाई गधा जस्तो नि लाग्छ) भगवान हैनौं, भएको ज्ञान, औजार, उपकरण, औषधि, जनशक्तीले राम्रो गर्ने सक्दो प्रयास गर्ने हो, धेरै सफल भएका छौं (त्यसैले भनेको भगवानको आशीर्वाद छ) तर सधैं सफल भएका छैनौं र त्यो असम्भव पनि छ।
हुन त तेस्रो बाटो नि छ, तर त्यो हामी स्वास्थ्यकर्मीको हातमा छैन। माग र विरामीको चाप अनुसारका उपकरण, जनशक्ती, औषधि, औजार तुरुन्त वा २ हप्ता, १ महिनाभित्रमा झिकाई सेवाको स्तर सुधार गर्दै जाने। विगत २ वर्षको अनुभवमा यी कुरा आवश्यक गतीमा भएको नदेखेको हुनाले सम्भव छैन जस्तो लाग्छ।
अनि फेरि हामीले हाम्रो अभाव र अफ्ठ्यारा देखाएको हामीले लापरवाही गर्न पाउनुपर्छ भनेर ती छोप्नका लागि भने हुँदै हैन, अन्तर्राष्ट्रियस्तरका अस्पतालमा त गल्ती हुन्छन् भने अभाव र अफ्ठ्यारामा ती झन बढ्छन् नै। तर लापरवाही भन्या फरक कुरा हो।
अब कुन बाटो रोज्ने सम्बन्धित सबै (सेवाग्राही, स्थानीय बुद्धिजीवी, पत्रकार, स्थानीय नेता, अस्पताल व्यवस्थापन, विकास समिती, नगरपालिका, स्वास्थ्य विभाग, मन्त्रालय) ले बुझेर भनिदिनुहोला।
नलुकाई भन्दा हाम्रो प्यूठान जिल्ला अस्पतालमा अप्रेशन गर्नका लागि पूरा बेहोस बनाउने एनेस्थेसिया मेसिन छैन, ढाडबाट दिइने बेहोसीको औषधीको र अन्य जटिलता आएर कृत्रिम सास दिनुपरेमा भेन्टिलेटर मेसिन छैन, मुटुको गतीमा गडबडी भएमा चाहिने मेसिन डिफिब्रीलेटर छैन, आइसीयु छैन, यी सबैको विशेषज्ञ डाक्टर एनेस्थेसियोलोजिस्ट छैन, अप्रेशन गर्नका लागि राम्रो काम गर्ने पर्याप्त औजार छैन, अप्रेशन गर्ने कोठामा तापक्रम ठिक राख्न एसीले काम गरेको छैन, चित्त बुझ्दो सरसफाई छैन, अप्रेशन गरिसकेपछी राम्रो हेरचाह गर्न गतिलो पोस्टअप वार्ड छैन, त्यहाँ विरामीको अवस्था हेर्न मनिटर छैन, छिनछिनमा अवस्था बारे बुझ्न पर्याप्त नर्सिङ स्टाफ छैन, अप्रेशन गर्दा इमर्जेन्सी चाहिने रगतको लागि ब्लड बैंक छैन, दिने पर्याप्त रक्तदाता छैन, २४ घण्टा खुल्ने इमर्जेन्सी ल्याब छैन, सिजेरियन अप्रेशन पछि बच्चामा केई समस्या आए उस्लाई राख्ने बच्चाको आइसीयु छैन, बच्चाको विशेषज्ञ डाक्टर छैन। बढ्दो डेलिभरी केस हेर्नलाई पर्याप्त नर्सिङ स्टाफ छैन, बढ्दो इमर्जेन्सी विरामी हेर्नलाई पर्याप्त पारामेडिक्स छैन।
त्यसो भने छ चैं के त?
थोरै औजार, उपकरण, औषधी, जनशक्ती र धेरै इक्षाशक्ति, दुर्गम ठाउमा यो अभावमा पनि केहि गरौं भन्ने चाहना र भगवानको आशीर्वाद।
हुन त हामीले गर्ने धेरै अप्रेशनलाई यी हामीसँग नभएका कुरा चाहिदैन पनि। गत साल हामीले यहि अभाव र अफ्ठ्याराका बीच २२६ सिजेरियन गर्यौं, १५०० नर्मल डेलिभरी गरायौं, अरु धेरै अप्रेशन गर्यौं। अप्रेशनका १-२ आमालाई बाहेक ठूलो जटिलता आएन, अरु केही बच्चालाई माथिका सुविधा नभएकोले गुमाउनुपर्यो वा बाहिर पठाउनुपर्यो। बाकी जिल्लामै स्वास्थ्य सेवा पाएर धेरै खुसी भएर घर फर्किए। डेलिभरी केसहरुले नि:शुल्क सेवा लिएर संस्थागत डेलिभरीको १००० रुप्पे प्रोत्साहन भत्ता र ४ पटक गर्भ जाँचको ४०० रुप्पे पनि पाएर गए।
अब प्रश्न उठ्छ,
यो अभाव र अफ्ठ्याराका बीच जोखिम मोलेर अप्रेशन गर्नु हाम्रो लापरवाही, हाम्रो जागिर मात्र कि सेवा भावना, के हो? हाम्रो रहर हो कि बाध्यता?
व्यवस्थापनलाई थाहा छैन र यो अभावमा काम हुदैंगरेको? थाहा छ।
स्वास्थ्यका विभाग र मन्त्रालय अनि त्यसका कुर्सीमा आसिन पदाधिकारीहरुलाई थाहा छैन र यो अवस्थामा काम हुदैंगरेको? थाहा छ।
पटक पटक जानकारी नि गराइएको छ, सामान, उपकरण, जनशक्ती माग पनि गरिएको छ। तर आश्वासन बाहेक केही पाइएन।
सूचनाको विकाससँगै सेवाग्राहीले चैं यो दुर्गमको जर्जर (हुन त यो भन्दा गए गुज्रेका जिल्ला अस्पतालहरु पनि नभएको हैन) अस्पतालबाटै सबै थोक आस गर्ने भएका छन्। नगरोस् पनि किन, उनका नेताले भाषणमा ठूला आस बोलेका हुन्छन्, संविधानमा स्वास्थ्य हरेक नागरिकको आधार भनेकै छ। वास्तविकता कति विकराल छ, त्यस्को आफ्नै व्यथा छ।
अब के गर्ने?
दुइटा बाटा छन्।
• जनता, सेवाग्राहीको सामू हाम्रो अभाव र अफ्ठ्यारा छर्लङ पारिदिने, हुनसक्ने जटिलता सबै बताइदिने (खासमा हरेक सामान्य रोग, औषधि र अप्रेशनका कारण ज्यानै जानसक्ने खतरा रहन्छ, जुनको लागि जिल्ला अस्पताल सुविधा सम्पन्न छैन) र उनीहरुलाई नै यो अभाव र अफ्ठ्यारालाई स्विकारेर उपचार सेवा यहि लिने वा ठूला अस्पताल जाने निर्णय गर्न दिने।
• अप्रेशन र अन्य उपचारमा पनि हुनसक्ने जटिलताहरु मध्ये केही र थोरैमा मात्र हुने जटिलताको व्यवस्थापन गर्न अस्पतालको क्षमता छैन, अन्तर्राष्ट्रिय स्तरको सुविधा छैन भनेर सकेसम्म सबै विरामी रिफर गरेर ज्वरो, रुघा र पखालाको उपचार गरेर बस्ने।
दोस्रो बाटो हामीलाई सजिलो हो, ड्युटी सजिलो नि हुन्छ, शरीर नि दुख्दैन, निद्रा नि मजाले पुग्छ, तर हामी पहिलो बाटो ठिक छ भन्छौं? किन? किनकी त्यसबाट दुर्गमका धेरै गरिव जनतालाई राहत मिल्छ, जिल्लामै स्वास्थ्य सेवा (स्तरिय नभए पनि) पाउँछन्, उनीहरुको हजारौं खर्च बच्छ, जग्गा, सुन, गाईवस्तु धितो राखेर ऋण लिनुपर्दैन। तर यो अभाव र अफ्ठ्यारामा खटेर काम गरिरहेका छौं भनेर सेवाग्राहीले बुझ्नु जरुरी छ। सेवाग्राहीले सबै बुझेर उनीहरुको मन्जुरीमा नै यहिं उपलब्ध सेवा दिने हो। हामी मान्छे हौं (कैलेकाई गधा जस्तो नि लाग्छ) भगवान हैनौं, भएको ज्ञान, औजार, उपकरण, औषधि, जनशक्तीले राम्रो गर्ने सक्दो प्रयास गर्ने हो, धेरै सफल भएका छौं (त्यसैले भनेको भगवानको आशीर्वाद छ) तर सधैं सफल भएका छैनौं र त्यो असम्भव पनि छ।
हुन त तेस्रो बाटो नि छ, तर त्यो हामी स्वास्थ्यकर्मीको हातमा छैन। माग र विरामीको चाप अनुसारका उपकरण, जनशक्ती, औषधि, औजार तुरुन्त वा २ हप्ता, १ महिनाभित्रमा झिकाई सेवाको स्तर सुधार गर्दै जाने। विगत २ वर्षको अनुभवमा यी कुरा आवश्यक गतीमा भएको नदेखेको हुनाले सम्भव छैन जस्तो लाग्छ।
अनि फेरि हामीले हाम्रो अभाव र अफ्ठ्यारा देखाएको हामीले लापरवाही गर्न पाउनुपर्छ भनेर ती छोप्नका लागि भने हुँदै हैन, अन्तर्राष्ट्रियस्तरका अस्पतालमा त गल्ती हुन्छन् भने अभाव र अफ्ठ्यारामा ती झन बढ्छन् नै। तर लापरवाही भन्या फरक कुरा हो।
अब कुन बाटो रोज्ने सम्बन्धित सबै (सेवाग्राही, स्थानीय बुद्धिजीवी, पत्रकार, स्थानीय नेता, अस्पताल व्यवस्थापन, विकास समिती, नगरपालिका, स्वास्थ्य विभाग, मन्त्रालय) ले बुझेर भनिदिनुहोला।
No comments:
Post a Comment