माफ गर्नुहोला, म यो काम गर्न सक्दिनँ।

धर्मसंकट – भाग १ लेखेपछी यो अर्को विषयमा ‘धर्मसंकट – भाग २’ लेख्ने भनी धेरै अघी सोचेको थिएँ तर विभिन्न कारणले गर्दा लेख्न पाएको थिइन। आज कान्तिपुरको यो समाचार पढेपछि ती पुराना कुराहरु फेरी लेख्नैपर्ने गरेर उर्लिए। तर शिर्षक चै बद्लेर लेखेँ किनकी अब मेरो लागि यो 'धर्मसंकट' रहेन। 

एकाबिहानै घरको फोन बज्यो। फोन मेरो लागि रहेछ, ममीले बोलाउनुभयो। आँखा मिच्दै "हेलो" भनेको त एकजना चिन्ने दिदीले "भाई मलाई क्यान्सर भएको कागज बनाउनुपर्ने भयो"। म झसंग भएँ। "तपाईलाई के भयो र? केको क्यान्सर, कैले भयो।" मेरो निद्रा सब उड्यो। "हैन के, भिनाजुको सरुवा यता मिलाउनका लागि श्रीमती विरामी छ र घरतिर बसेर उपचार गराउन सजिलो पर्छ भनेर कागज बनायो भने माथि अफिसबाट सरुवा मिलाउन पनि सजिलो पर्छ रे, त्यसैले भाईलाई सम्झेको नि। आफ्नो मान्छे काम लाग्ने भनेको यस्तैमा त हो नि।" मलाई आफू 'इमोसनल ब्ल्याकमेल' भइरहेको फिल भयो। मैले अनकनाएर भनें "त्यस्तो कागज बनाउन अलि गाह्रों पर्छ की, हामीसँग त्यस्तो हस्पिटलको लेटर प्याडको कागज नै हुदैंन।" उहाँले अलि जोड दिन खोज्नुभो, म भने तर्किन खोजें। पछि मैले "हुन्छ मिलेछ भने तपाईंलाई खबर गर्छु नि" भनेर फोन राखें। पछि के भएछ कुन्नि उताबाट फोन नै आएन, मैले गर्ने त कुरै भएन।

अर्को घटना, अमेरिकामा रहेका एकजना साथीले एकदिन फेसबुकमा मेसेज गरे, "मलाई एउटा सहयोग गर्नुपर्यो यार। मलाई नेपालमा हुँदा कुटपीट गरिएको एउटा मेडिकल कागज बनाउनुपरेको छ, यस्सो एकदुईवटा हड्डी भाँच्चिएको, अस्पताल भर्ना गरिएको, त्यहाँको कुनै अस्पतालको कार्डमा।" मैले बुझे अनुसार उसलाई नेपालमा फर्कन ज्यानको जोखिम भएको जस्तो कागज देखाएर अमेरिकाको बसाई सहज बनाउनु थियो। उ मेरो नजिकको साथी भएकोले र अमेरिकामा रहँदा मलाई सहयोग पनि गरेकोले मैले अफ्ठ्यारो मानेपनि नाईं भने भन्न सकिनँ। मैले उता पठाउनका लागि पुरानो  मितीमा उसलाई अपरिचित मान्छेहरुले आक्रमण गरेर घाइते बनाएको र अस्पतालमा भर्ना भएर उपचार गराइएको कागजपत्र तयार पनि पारें तर पछि उतैबाट खबर आयो "अहिलेलाई मिल्यो, त्यो कागज पठाउनु पर्दैन।" लामो सास तान्दै मैले त्यो कागज च्यातेर फालिदिएँ।

आज कान्तिपुरमा यो समाचार पढेंपछि ती कुराहरु फेरी झल्यास्स सम्झें। यो कुनै नयाँ घटना होइन। माथिका त मैले कागज बनाउनु नपरेका घटनाहरु भएँ। तर मैले पनि कहिले 'एपेन्डिसाइटिस' भएर अप्रेसन गर्नुपर्ने वा सिकिस्त विरामी भएर अस्पताल भर्ना भएको नक्कली कागजहरु बनाएको छु। र त्यसबापत केही रकम लिएको पनि छु। तर मेरो उद्धेश्य उनीहरुसँग पैसा लिएर पैसा होइन बरु साँच्चिकै अफ्ठ्यारोमा परेकोलाई सहयोग गर्ने भन्ने मात्रै हो। तर त्यस्तो काम 'परोपकारीता' शब्द भित्र अटाउन मिल्दैन। सबैले त्यस बापत पैसा लिन्छन् र मैले पनि लिएको छु। सायद पत्रकार महोदयले भर्खरै मात्र थाहा पाउनुभएको हो की। मलाई लाग्छ नेपालका हरेक डाक्टरलाई यस्तो कागज बनाउनका लागि अफर राखिएको होला। कहिले चिनेको मान्छेको मार्फत त कहिले पैसा दिन्छु भनेर र धेरैले बनाएका पनि होलान्।

'छोरा फिर्ता गराउन आमा विरामी भएको कागजात बनाएर रकम असुलेको'

यसलाई 'रकम असुलेको' भन्न मिल्छ र? उनले म यस्तो कागज बनाइदिन्छु भनेर बोलाएर पैसा लिएर त्यो कागज बनाइदिएको हो र? साथीको अनुरोधमा मात्र बनाइदिएको भनेर त समाचारमै लेखिएको छ। यदी उनले पैसा नलिइ बनाइदिएको भएँ चाहीं के त्यो ठिक काम हुन्थ्यो त? ठग्ने उदेश्यले उनले त्यो कागज बनाएको हो जस्तो त समाचार मात्रै पढ्दा पनि देखिदैंन। हो, त्यस्तो नक्कली कागज बनाउनु गैरकानुनी हो तर जब पैसा लिइदैंन तब ठिक, आफ्नो नाम, एनएमसी नं लेखेर नक्कली कागज बनाएर पैसा लिंदा चाहीं बेठिक?

मैले यहाँ 'त्यस्तो कागज बनाएर पैसा लिन पाउनुपर्छ' भनेर भन्न खोजेको होइन, बनाउन पाउनुपर्छ नि भनेको होइन। म त त्यस्तो कागज बनाउन नै हुन्न भन्छु। यस्ता नक्कली कागज सहजै बन्ने भएकाले नै विदेशमा नेपालमा बनेको रिकमेन्डेसन लेटर, अन्य सरकारी कागजलाई पत्याउन छोड्दै गएको। तर ग्रिनकार्ड पाउन र विदेश छिर्नका लागि बिहे र हनिमुन त नक्कली गरेर देखाउने हामी नेपालीहरुका लागि यो त सामान्य कुरा नै होला।

कहिलेकाहीं 'मेरो छोरालाई घर फर्कन छुट्टि नै दिएन, जस्सरी नि उसलाई फर्काउनका लागि यो कागज बनाइदिनुपर्यो बाबु, बरु जति परेपनि तिरौला' भनेर आमाहरु विन्ति गर्न आउँछन्, कहिले श्रीमतीहरु श्रीमान फर्काउन सहयोग गर्नुपर्‍यो भनेर आउछन्। पैसाको लोभमा भन्दा नि दु:ख परेकोलाई सहयोग हुन्छ की भनेर नै त्यस्तो कागज बनाइदिने गर्थें। तैपनि म प्राय: त्यस्तो कागज बनाउन गाह्रों नै मान्ने गर्थे। अझ कागज बनाउन आएकाहरु भन्ने गर्छन् "किन डराउनु भएको डाक्टरसाब केही हुदैंन, त्यहाँ कम्पनीमा देखाउने मात्रै हो, कसैले हेर्ने होइन क्यारे।" यस्ता कागज बनाएर केस अनुसार, बनाउनेलाई कत्तिको आवश्यक परेको हो त्यस अनुसार हजार, २ हजार लिएर अर्काको अफ्ठ्यारोको फाइदा लिने डाक्टरहरु पनि नभएका होइनन्। काम अवैध हो तर भैरहेको छ र भैरहन्छ पनि, किनकी त्यस्ता कागज चाहिने मान्छे भइनै रहन्छन्।

यस्ता कामलाई व्यवस्थित बनाउनुपर्ने, रकम असुले बापत राजस्वमा दाखिला नभएको, सरकारी अस्पतालले साँच्चै अफठ्यारोमा परेकोलाई नि:शुल्क सहयोग गरिदिनुपर्ने...

नक्कली कागज बनाउने कामलाई कसरी व्यवस्थित गर्ने? यस्ता काम त व्यवस्थित होइन बन्द गरिनुपर्छ। जुन काम गैरकानुनी हो, गलत हो, त्यो पैसा लिए पनि गलत हुन्छ, सहयोगका लागि गरिएपनि गलत नै हुन्छ। यो कानुनको नजरमा 'गलत काम'को आम्दानी पनि राजस्वमा दाखिला गर्न मिल्ला र पत्रकारज्यू? अझ साँच्चै अफ्ठ्यारोमा परेकोलाई चाँही सरकारी अस्पतालले नि:शुल्क त्यस्तो नक्कली कागजात बनाइदिनुपर्ने रे। यो कस्तो खालको सुझाव हो? हो कोही साँच्चिकै नै अफ्ठ्यारोमा परेका हुन्छन् र तीनलाई त्यस्तो कागजले सहयोग पनि पुग्छ। तर त्यो काम गैरकानुनी हो भने ल अब तपाईंहरु नै भन्नुस् त्यस्तो काम गर्ने की नगर्ने? मेरो त दिमागले भन्छ 'नगर', मुटुले भन्छ 'यति सानो सहयोग त हो नि गर'। तर यस्ता समाचार पढेपछि म चाँही यस्तो काम नगर्नेमा पुगें। कोही यस्तो साँच्चै अफ्ठ्यारोमा परेर आउनुभयो भने भन्नेछु "तपाईंलाई परेको अफ्ठ्यारो सुनेर मलाई दु:ख लाग्यो तर माफ गर्नुहोला म यसमा सहयोग गर्न सक्दिनँ।

बाँकी पढ्नुहोस् >>

उपहार (The Gift)

उपहारको महत्व त्यसको मुल्यले निर्धारण गर्दैन, बरु त्यससँग जोडीएको सच्चा भावनाले र न्यानोपनले गर्छ। केही दिन अघि यस्तै अमूल्य उपहार पाइयो। खुसी लाग्यो। उनी लगभग ३ हप्ता वार्डमा बसिन्, उनको फोक्सोको बाहिर हावा जमेको 'न्युमोथोराक्स(Pneumothorax)' भएकोले उपचारको छातिमा पाइप (Chest tube) हालिएको थियो। निको भएर जानुभन्दा अघि "तपाईंहरुको हार्डवर्क र इफोर्टले गर्दा नै म यति छिटो ठिक भएको हुँ, थ्याङ्क यु" भन्दै यो चकलेट उपहार दिएकी थिइन्।

कहिलेकाहीं भए पनि पाइने यस्तो 'धन्यवाद' र 'आत्मीयताको उपहार'ले हामी जे गरिरहेको छौं त्यो गरिरहन ठूलो प्रोत्साहन मिल्दो रहेछ।

उपहारको लागि धन्यवाद।।

बाँकी पढ्नुहोस् >>

सन्तान थरीथरीका

रातको लगभग साढे १ बजेको थियो। आफू आराम गर्नु भन्दा अघि इमर्जेन्सीबाट भर्ना गरिएका विरामी वार्डमा पुगिसकेपछि कस्तो अवस्था छ बुझौं भनेर वार्डमा गएको थिएँ। विरामीको पल्स (नाडीको चाल), प्रेसर ठिकै थियो। साँसको समस्या अलि कम भएर विरामी सुस्ताउन लागेका थिए।

"सबै ठिकै छ हैन त" भनेर के सोधेको थिएँ लहरो तान्दा पहरो गर्जन्छ भन्या जस्तो पो भयो। "केइ नि ठिक छैन, यस्तो नि क्याविन हुन्छ, नाम मात्रको क्याविन, न राम्रो ओढ्ने ओछ्याउने छ, न कुरुवालाई सुत्ने व्यवस्था छ, न त तातो पानी छ, राजधानीको अस्पतालको क्याविनको चाला यस्तै हो, नाम मात्रको टिचिङ अस्पताल रहेछ।" म त ट्वा परें। दिनको ५०० रुपैंयाको क्याविनमा बसेको छ, सुविधा भने फाइभ स्टार होटलको जस्तो पो खोज्ने, के भन्नु खै त्यस्तालाई। "५०० रुपैंयामा ५००० को सुविधा खोजेर कहाँ पाइन्छ, दाम अनुसारको सुविधा हुन्छ, यो अस्पताल हो होटल होइन" भनेर मुखभरी जवाफ दिन मन लाग्याथ्यो। तर रातको २ बजे के विरामीसँग किचकिच गर्नु भनेर "पहिले कहिले टिचिङ अस्पतालमा भर्ना हुनुभ'को थिएन कि क्या हो?" मात्रै भनेर फर्किएँ।

उनले त्यो डायलग भन्दा म भने भर्खरै इमर्जेन्सीमा छोडेर आएको अर्को विरामीलाई सम्झिरहेको थिएँ। पैसा नभएर डायलाइसिस गर्न नपाई इमर्जेन्सीमै स्वाँस्वाँ गरेर बसीरहेको त्यो विरामीको पो झल्झली याद आयो। जो जनरल बेड नपाएर भर्ना पनि हुन नसकी "बरु यतै इमर्जेन्सीमै बस्छु" भनेर बसेको थियो। इमर्जेन्सी सेवा, सबै खाले इमर्जेन्सी उपचार त नि:शुल्क हुनुपर्ने हो नि। मान्छेको बाँच्न पाउने नैसर्गिक अधिकार पनि पैसामा गएर अड्किदोरहेछ। कस्तो चित्तै नबुझ्ने कुरा।

कोही भने क्याविनमा बस्न पाएर पनि सन्तुष्ट हुन सक्या छैनन् कोही भने पैसाको अभावमा बाँच्न पाउने आधारभूत अधिकारबाट पनि बन्चित छन्। "कोही धनी असाध्यै कोही गरिब माग्ने, सन्तान थरीथरीका" भन्या यही होला। "नेपाल आमाका सन्तान थरीथरीका" भन्या यही होला।

बाँकी पढ्नुहोस् >>

क्षतिपूर्तिमा ५०लाख!! गल्ती चाँही कस्को त??

"अस्पतालले दियो ५० लाख क्षतिपूर्ति"

यो खबर सुन्दा धेरैलाई "ए, अस्पतालले, डाक्टरले गल्ति गरेछ, विरामी मरेछ अनि जरिवाना तिरेछ, कति धेरै तिरेछ त" भन्ने मात्रै लाग्न सक्छ।

यसलाई अलि गहिरिएर हेर्दा मैले चाँही दुईटा कुराहरु देखें।

एउटा अस्पतालको गल्ति: अस्पतालले क्षतिपूर्ति भनेर त्यत्रो रकम दिएको छ तर 'डाक्टर वा अस्पतालको तर्फबाट गल्ति भएको' भनेर चाँही स्विकारेको छैन। त्यसो भए त्यो रकम विरामीका आफन्तलाई किन दिएको त? सहानुभुति स्वरुप? वा तोडफोडमा उर्लेर आएको भीडलाई शान्त गराउनलाई मात्र? खोई मैले त बुझ्न सकिन। यदी गल्ति भएको हो र गल्तिका कारण विरामीले ज्यान गुमाउनु परेको हो र त्यसैको क्षतिपूर्तिका लागि जरिवाना दिएको हो भने अस्पतालले, डाक्टरले गल्ति पनि स्विकार्न सक्नुपर्यो, अनि पो जरिवाना दिएको पनि मतलव हुन्छ। हैन भने भीडलाई शान्त बनाउन मात्र दिइएका यस्ता केही रकमले तत्काललाई त फाइदा नै होला तर भीडको शक्तिले जे पनि गर्न सकिन्छ भन्ने गलत सोचाइले फस्टाउने मौका पाउँछ। साथै "लापरवाही, गल्ति नगरेको भए त्यत्रो क्षतिपूर्ति किन दियो त" भनेर अस्पताल र डाक्टरको विश्वसनीयतामा पनि शंका उब्जाउछ।

अर्को चाँही विरामीको आफन्तहरुका कुरा। विरामीको मृत्युमा अस्पताल वा उपचाररत डाक्टर वा अरु कसैको लापरवाही देख्नु आजभोलि स्वाभाविक हुदैं गएको छ र त्यसका वापत क्षतिपूर्तिको माग पनि। तर यहाँ अस्पतालले गल्ति, लापरवाही नस्विकारीकन दिएको रकम चुपचाप लिनुले उनीहरुको सोचाइ माथि पनि प्रश्न उठाएको छ। अस्पतालले आफ्नो तर्फबाट भएको गल्ति स्विकारेको छैन भने के का लागि त्यत्रो पैसा दिइरहेको छ भन्ने उनीहरुले पनि सोच्नुपर्थ्यो। कि त्यो अस्पतालले हरेक विरामीको मृत्युमा सहानुभुतिका लागि रकम बाढ्दै बस्छ? यसले विरामीका आफन्तको विरामीको उपचारमा भएको लापरवाही र त्यसका कारणले भएको मृत्यु (यदी भएकै रहेछ भने) प्रति न्यायको अपेक्षाभन्दा पनि क्षतिपूर्तिको रकमसँगको मोह बढि रहेछ भन्ने देखाउँछ। सिधै भन्दा नमिठो सुनिएला तर हिजोआज यस्तो प्रवृति मौलाईरहेको पाईन्छ।

यस्ता घटनाहरु हिजोआज हाम्रो समाजमा धेरै नै बढेर गएका छन्। अस्पतालको जुन कुनै मृत्युलाई पनि डाक्टरको लापरवाहीको नाम दिएर शक्तिका साथ मैदानमा उत्रने र न्यायको लागि भन्दा पनि क्षतिपूर्तिको लागि दवाव दिने। धेरैले क्षतिपूर्तिको रकम पाइरहेका छन् तर थोरैमा मात्र अस्पताल र डाक्टरले गल्ति स्विकारेका छन् र त्यस्ता घटनाको निर्क्योल नै नभै टुङ्याइएका छन्। न्याय दिलाउने वा क्षतिपूर्ति दिलाउने यो एकदम गलत परम्परा हो। यो कानुनीरुपमा हुनुपर्नेमा हाम्रोमा कानुनको कमजोरीका कारण कानुनलाई बाइपास गरिदैंछ। यस्ता घटनाहरुको छिनोफानो लगाउनका लागि राम्रो र भरपर्दो कानुन नबनेसम्म न डाक्टर, अस्पतालको साँच्चै लापरवाही भएको थियो भनेर उनीहरुलाई कारवाही हुन्छ न त विरामीका आफन्तहरुले लगाएको दोष मात्र थियो भनेर त्यस्तालाई निरुत्साहित पारिन्छ। अनि भीडको दबाबमा जे पनि गर्न सकिने भन्ने गलत नजिर बस्न जान्छ। अत: सम्बन्धित सबैले यसका बारेमा बेलैमा सोच्ने की?

नोट: यो लेख 'कसैको गल्ती थियो' भनेर दोश दिन वा 'कसैको गल्ती थिएन' भनेर बचाउ गर्न लेखिएको हैन। यहाँ व्यक्तिको भन्दा पनि गलत प्रवृतिको विरोध गरिएको हो।

बाँकी पढ्नुहोस् >>