एचआईभी र एड्स: केही भ्रम, केही सत्य

आज डिसेम्बर १, विश्व एड्स दिवस हो। दिनानुदिन बढी रहेको यो रोगका बारेमा रहेका केही भ्रम र सत्य कुराहरुलाई यहाँ प्रस्तुत गरेको छु।


एच आई भी हुनु भनेको एड्स हुनु हो। 
भ्रम
एच आई भी (Human Immunodeficiency Virus/ HIV) ले शरीरको रोगसँग लड्ने प्रतिरोधात्मक कोषिकाहरु सीडि फोर (CD 4) लाई मार्ने काम गर्छ। एचआईभीको संक्रमण भएर सीडि फोर कोषहरुको संख्या २०० भन्दा कम भएमा वा रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कमजोर भएका व्यक्तिहरुमा मात्र देखिने खालका संक्रमणहरु देखिएमा त्यस अवस्थालाई एड्स (Acquired Immunodeficiency Syndrome/ AIDS) भनिन्छ। सहि औषधीको प्रयोग र नियमित जाँचबाट एचआईभी संक्रमण भएको व्यक्ति पनि वर्षौं एड्स नभई बाँच्न सक्छन्।



साधारण सम्पर्कबाट एचआईभी संक्रमण सर्दैन।
सत्य 
साधारण सम्पर्क जस्तै अँगालो मार्ने, एउटै रुमालको प्रयोग गर्ने, जुठो खाने गर्नाले एचआईभी संक्रमण सर्दैन। साधारणतया रगत लिँदादिँदा पनि यो रोग सर्दैन किनकी त्यस्तो बेला एचआईभी लगायत हेपाटाइटिस बी जस्ता सर्नसक्ने रोगहरुको परिक्षण गरिएको हुन्छ। तर असुरक्षित यौनसम्पर्क, एउटै सई प्रयोग गरेमा, राम्ररी सफा नगरिएको सामानले टाटु गरेमा यो रोग सर्न सक्छ।

एचआईभी संक्रमण भइपछि केही समय मात्र बाँच्छ। 
भ्रम
यो विरामी अनुसार फरक हुन्छ। कसैमा केही एचआईभी संक्रमण भएको केही महिनामै एड्स हुन्छ भने कतिमा दशौं वर्षसम्म पनि केही हुदैंन र शरीरमा भाइरसको मात्रा धेरै बढ्दैन। यसमा नियमित रुपमा आफ्नो चिकित्सकसँगको जाँच र औषधीहरुको सेवनले पनि सहयोग गर्छ। अमेरिकी बास्केटबल खेलाडी म्याजिक जोन्सनले आफूलाई एचआईभी संक्रमण भएको घोषणा गरेको २० वर्ष भैसकेको छ, तरपनि उनलाई आज पनि एड्स भएको छैन।


एचआईभी संक्रमण भएको लक्षणबाट नै थाहा पाउन सकिन्छ। 
भ्रम 
कति मानिसमा संक्रमणको बेलामा केही पनि लक्षणहरु नदेखिने गर्छ। कतिलाई भने संक्रमण भएको केही साताभित्र ज्वरो आउने, थकाई लाग्ने, घाँटी दुख्ने जस्ता सामान्य लक्षणहरु देखिने गर्छ। यी लक्षणहरु पनि केही हप्तापछि हराएर जान्छन् र वर्षौंसम्म केही पनि लक्षण नदेखिने र पछि एड्स हुने हुन्छ। एचआईभी संक्रमण भए नभएको जान्ने एउटै मात्र तरिका भनेको रगतको परिक्षण हो। त्यसैले शंका लागेको छ भने रक्त परिक्षण गरी चाँडै पत्ता लगाएर उपचार गर्नु उत्तम हुन्छ।


एचआईभी अन्य सन्क्रमण जस्तै औषधी खाएमा पूर्णरुपमा ठिक हुन्छ। 
भ्रम 
आजको दिनसम्म यसलाई पूर्णरुपमा निको पार्ने कुनै औषधीको विकास भएको छैन। हामीसँग भएका औषधीहरु(Anti Retroviral Therapy/ ART) ले शरीरमा एचआईभीको संख्यालाई नियन्त्रणमा राखी शरीरको रोग प्रतिरोधात्मक शक्तिलाई सामान्य राख्न र एड्सको अवस्थामा पुग्नबाट बचाउने काम गर्छन्। आफ्नो चिकित्सकसँग सल्लाह गरी रगतको जाँच गरी कुन अवस्थामा औषधी शुरु गर्न सकिन्छ, आफ्नो शरीरमा भाइरसको मात्रा कति छ (Viral Load), रोग प्रतिरोधात्मक कोषहरुको संख्या कति छ (CD4 count) भनेर थाहा पाउन सकिन्छ।

जसलाई पनि एचआईभी संक्रमण हुनसक्छ। 
सत्य
के महिला, के पुरुष, के बच्चा, के वृद्ध, यो संक्रमण कसैलाई पनि हुनसक्छ। त्यस्तै समलिङी, विपरीतलिङी सबैलाई यो संक्रमण हुनसक्छ। त्यसैले आजैदेखि यो रोगबाट बच्ने तरिकाहरु जानी राखौं र प्रयोगमा पनि ल्याऔं।


दुवैलाई एचआईभी संक्रमण छ भने यौनसम्पर्क गर्दा कण्डम लगाउनु जरुरी हुदैंन। 
भ्रम 
दुवैलाई एचआईभी संक्रमण हुदैंमा कण्डमको प्रयोग बेकार भन्ने हुदैंन। यसले सम्पर्कको बेलामा एचआईभी का अन्य प्रकारहरु र यौनसम्पर्कबाट सर्ने अन्य खालका रोगहरु (Sexually Transmitted Diseases) बाट बचाँउछ। त्यस्तै तपाईंले एचआईभीको औषधी खाइराख्नु भएको छ र तपाई स्वस्थ महसुस गर्नुहुन्छ भने पनि तपाईंले अरुलाई यो संक्रमण सार्न सक्नुहुन्छ।

एचआइभी संक्रमित आमाको बच्चालाई एचआईभी नहुनसक्छ।
सत्य
एचआईभी संक्रमित आमाले बच्चा पाउँदा गर्भाधारणको बेलामा वा सुत्केरी हुने बेलामा बच्चालाई यो संक्रमण सर्नसक्छ। तर यो शतप्रतिशतमा हुदैंन। चिकित्सकसँगको सल्लाह, औषधीको सेवन, नियमित जाँच आदीले बच्चामा यो संक्रमण सर्ने सम्भावनालाई घटाउन सकिनछ।


रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कमजोर भएको अवस्थामा हुने खतरनाक संक्रमणहरु (Opportunistic Infections) बाट केही गरेपनि बच्न सकिदैंन। 
भ्रम 
एचआईभी पोजिटिभ भएका व्यक्तिहरुको रोग प्रतिरोधात्मक शक्ति कम हुने हुँदा क्षयरोग, क्यान्डीडीयासीस/ Candidiasis, न्युमोसिस्टीस न्युमोनिया/ Pneumocystis Pneumonia जस्ता रोगहरु हुने सम्भावना धेरै हुन्छ। तर एचआईभीका औषधीहरुको प्रयोग र ती संक्रमणहरुबाट बचाउने औषधीहरुको प्रयोगले त्यो सम्भावनालाई कम गर्न सकिन्छ।


अन्त्यमा,
नेपाल सरकारले एचआइभी सन्क्रमणका औषधीहरु नि:शुल्क वितरण गर्ने गर्छ। त्यस्तै यो सम्बन्धी रक्तपरिक्षण सेवाहरु पनि नि:शुल्क प्रदान गरी रहेको छ। तरपनि यो सबै सन्क्रमितहरुको लागि पर्याप्त छैन। साथै यसको औषधी र यसका सन्क्रमितहरुलाई सेवा मात्र उपलब्ध नगरी अन्य सामान्य जनमानसमा यो रोग सम्बन्धी जनचेतना जगाउने काम पनि गर्नुपर्छ। हामी स्वयम् पनि जागरुक भएर यसको बारेमा जानकारी दिने र लिने गरी एचआइभी र एड्सको विरुद्धको लडाईंमा सह्भागी हुनुपर्छ।


स्रोत:
http://www.medicinenet.com/hiv_aids_myths_and_facts_pictures_slideshow/article.htm