Wednesday, October 10, 2012

युवावस्थामा हृदयघात(Heart attack in Youngs) बढेकै हो त?


न्युज24का टिभी जर्नालिस्ट तारा रेग्मीको २७वर्षको उमेरमा हृदयघातबाट निधन भएपछि युवाहरुमा यसको प्रकोप बढ्न लागेको हो त भन्ने प्रश्न फेरी एकपटक उठेको छ। फेसबुक र ट्वीटर जस्ता सामाजिक संजालहरुमा यसप्रति चिन्ता र बहस पनि चलेको छ। जुन एक हिसाबले राम्रो पनि हो। नत्र सामाजिक संजालका साइटहरुमा स्वास्थ्यका कुरा बिरलै हुने गर्छन्। 'युवावस्थामै हृदयघात'को चर्चा इन्द्र लोहनी र शौभाग्यजंग शाहको निधनको बेला पनि चलेको थियो।

मेडिकल भाषामा ४५वर्षभन्दा कम उमेरमा हृदयघात भएमा युवावस्थामा भएको हृदयघात भनिन्छ।

के साँच्चै हृदयघात युवाहरुतिर पल्केको हो त?
हुनसक्छ। अध्ययन-अनुसन्धान विना यकिनका साथ भन्न त गाह्रों छ तर हृदयघातको सम्भावना बढाउने जीवनशैली हिजोआजका युवाहरुले बढि अपनाउन थालेका हुनाले यसको प्रकोप युवाहरुतिर सरेको छैन वा नसर्ला भन्न सकिदैंन।

यसका लागि किन हृदयघात हुन्छ भन्ने जान्नु जरुरी छ। 
हृदयघात भनेको मुटुको मांसपेशी मासुलाई अक्सिजन, ग्लुकोज पुर्याउने रगत बोकेको रक्तनली(coronary arteries)हरुमा केही कारणले अवरोध पुगेर मुटुको मांसपेशी मर्ने रोग हो। याद राख्नुहोला, मरेको कुरालाई जिउँदो बनाउन सकिदैंन, भन्नुको मतलब हृदयघात भैसकेपछि मुटु कहिल्यै पहिलेको जस्तो हुदैंन। रक्तनलीहरुमा अवरोध पुग्ने वा साधुँरो हुने प्रमुख कारण भनेको त्यसका भित्री भागहरुमा बोसो जम्मा हुनु(Atherosclerosis)हो। र यो रगतमा बोसो वा चिल्लो पदार्थको मात्रा बढि हुन गएमा हुने गर्छ। साथै रक्तनलीका भित्री भित्ताहरुमा खराबी ल्याइ रगत जम्ने वा बोसो जम्ने अवस्था बनाएर फ्री रेडिकल(Free radical)जस्ता केमिकलहरुले पनि हृदयघात गराइरहेका हुन्छन्।

रगतमा त्यस्तो बोसो कहाँबाट आउँछ त? 
उत्तर सजिलो छ, हामीले खाने खानाबाट। खानामा हुने चिल्लो पदार्थ, कार्बोहाइडेट आदी चाहिने भन्दा बढि भएमा बोसोको रुपमा शरीरमा जम्मा भएर बस्छ। यसो भनेर बोसो हानिकारक मात्रै हुन्छ भन्ने होइन। एचडिएल/HDL स्वास्थ्यको लागि राम्रो मानिने बोसोको प्रकार हो। यसले रक्तनलीको भित्ताहरुमा जम्मा भएका बोसोहरुलाई सफा गर्ने काम गर्छ। त्यसैले यसको मात्रा बढि हुनु राम्रो मानिन्छ। एलडिएल/LDL, भिएलडिएल/VLDL जस्ता बोसोहरु भने निश्चित मात्रा भन्दा कम भएको स्वस्थकर हुन्छ। शरीरमा बोसो जम्मा हुने भनेको बिस्तारै र नियमित हुने प्रकृया हो, जुन बाल्यकालबाटै शुरु हुन थाल्छ र युवावस्था हुदैं प्रौढ उमेरमा पुग्दा धेरै नै बढि भएर मुटुका रक्तनलीहरु नै बन्द गराएर हृदयघात हुनेगर्छ। त्यसैले पनि प्रौढहरुमा यो समस्या बढि देखिन्छ। साथै बच्चा जन्माउने उमेरसमुहका महिलाहरुमा महिला हर्मोन इस्ट्रोजन र प्रोजेस्टेरोनले माथि भनिएका हानिकारक बोसोहरुको मात्रामा नियन्त्रण राख्ने काम गर्छन्, जसले गर्दा यो उमेर समुहका महिलाहरुमा हृदयघात कम देखिन्छ तर महिनावारी रोकिएपछि हर्मोनको मात्रा एक्कासी घट्ने भएकोले हृदयघातको सम्भावना उही उमेरका पुरुषको बराबरी नै हुन आउँछ।

मुटुका लागि हानिकारक जीवनशैली भनेको के हो?
१. नराम्रो चिल्लो पदार्थको बढि र राम्रो चिल्लो पदार्थको कम सेवन
नराम्रो चिल्लो पदार्थ भनेको जुन खाँदा शरीरमा हानिकारक बोसो एलडिएल, भिएलडिएलको मात्रा बढ्छ र राम्रो भनेको जुन खाँदा लाभदायक बोसो एचडिएलको मात्रा बढ्छ त्यो चिल्लो पदार्थ हो। प्राय: गरेर सामान्य कोठाको तापक्रममा तरल अवस्थामा रहने चिल्लो पदार्थहरुमा पोलीअनस्याचुरेटेड फ्याटीएसिड(PUFA)को मात्रा बढि हुन्छ जसको सेवनले एचडिएलको मात्रा बढ्न जान्छ अर्थात त्यस्तो चिल्लो पदार्थ शरीरको लागि राम्रो खालको मानिन्छ। जस्तै तोरीको तेल, ओलिभको तेल, सूर्यमुखीको तेल, भटमासको तेल आदि। त्यस्तै सामान्यतया जमेर बस्ने घ्यु, नौनी, चीज आदीमा स्चुरेटेड फ्याटीएसिड बढि हुन्छ जसले हानिकारक बोसोहरु एलडिएल, भिएलडिएलको मात्रा बढाउँछ। तैपनी वनस्पति घ्यु, जम्ने तेलमा बनाइने म:म, चाउमीन हाम्रो फेभरेट फुड बनेकै छ।
फलफूलहरुको सेवनले कोलेस्टेरोल, एलडीएलको मात्रा घटाऊनुका साथै फ्री रेडिकलहरुको उत्पादनमा कमि ल्याइ रक्तनलीहरु साघुरिने र बन्द हुने(Atherosclerosis)सम्भावनालाई घटाउँछ।

२. चुरोट सेवन गर्ने बानी
यो बानीले आजभोलिका युवा र टिनएजर पुस्तालाई पनि नराम्रोसँग गाँजेको छ। ९-१० क्लासमा पढ्ने केटाकेटीहरु मजाले चुरोटको धुँवा उडाइरहेको देख्नु कुनै नौलो कुरा होइन। चुरोटमा पाइने निकोटिन लगायतका कैयौ केमिकलहरुले फोक्सोमा त असर गर्छ नै शरीरमा कोलेस्टेरोल, एलडिएल, फ्री रेडिकलहरुको मात्रा बढाएर मुटु लगायतका अन्य रक्तनलीहरु बन्द गराएर हृदयघात र अरु थुप्रै रोगहरु गराउँछ। चुरोट खाने महिलाहरुमा महिला हर्मोनका कारणले मुटुलाई जुन सुरक्षा दिएको हुन्छ, त्यो कम भएको र युवा उमेरमै हृदयघातको सम्भावना बढेको देखिएको छ।

३. रक्सी तथा अन्य मादक पदार्थको सेवन
धेरैलाई अचम्म लाग्नसक्छ, सीमित मात्रामा रक्सीको सेवन मुटुको लागि लाभदायक भएको कुरा अनुसन्धानहरुमा देखिएको छ। तर प्राय: डाक्टरहरुले यो कुरा आफ्ना विरामीहरुलाई भन्दैनन् किनभने त्यसैपनि रक्सी खाइरहने मान्छेलाई यो कुराले झन खान प्रोत्साहन गर्छ र नखानेले पनि अलिअलि गरेर खान थालेर बानी पर्नसक्छ। तर अत्यधिक रक्सी सेवनले पनि शरीरमा हानिकारक बोसोहरुको मात्रा बढाउँछ। अर्को कुरा रक्सी तथा मादक पदार्थमा रक्सी, बियर, वाइन, तुम्बा, जाँड सबै खालका पर्छन्। कसैकसैले जाँड, तुम्बा पनि रक्सी हो र भन्ने गरेको सुनेको छु। लागुऔषधमा कोकिन सेवनले हृदयघात भएको धेरै युवाहरुमा देखिएको छ।

४. बाइक, कारको विलाशी जीवनशैली
मैले बाइक, कार चढ्ने सबैलाई विलाशी भन्न खोजेको होइन, परेको बेला चढ्नुपर्छ। तर आजभोली साइकल चढ्नु भनेको त गरीबी देखाउनु जस्तो भैसकेको छ। स्कुल पढ्ने केटाकेटीहरु पनि बाइक, स्कुटरमा आवतजावत गर्छन् भलै त्यो नजिकै किन नहोस्। नजिकै जानु परे पनि हामी बाइक निकालीहाल्छौं, कार निकालीहाल्छौं। अलिकति परिश्रम गरेर हिंड्ने हाम्रो बानी हराइसकेको छ, अलिकति पसिना बगाउन सकिने साइकल लोप नै हुने अवस्थामा पुगेको छ वा गरीबीको पहिचान बनेको छ र त्यसमा चढ्नु आफ्नो बेइज्जत ठान्ने मानसिकता बिकास हुदैं आएको छ। सार्वजनिक गाडिहरुमा पनि आफूले भनेको ठाँउमा ठ्याक्कै रोक्नुपर्छ हामीलाई, अलिकति अघिपछि भएमा थोरै हिंड्न पनि सक्दैनौ हामी। सानो दुरीमा पनि गाडी चढिहाल्नुपर्ने बानी बसेको छ हाम्रो। हफ्तामा ५-६ दिनजस्तो ३०मिनेट हरेक दिन हिंड्ने गरेमा मुटुको लागि राम्रो हुन्छ।

हृदयघात हुनबाट बच्न के गर्ने त?
माथि भनिएका मुटुका लागि हानिकारक जीवनशैली छोड्ने। यो भनेजस्तो सजिलो त पक्कै पनि छैन। म आफू र प्राय: डाक्टरहरु पनि यो जीवनशैलीबाट धेरै पर छैनौं। किनकी यो आजभोलिको आधुनिक जीवनशैली बनेका छ। तर परिवर्तनका लागि संकल्प त गर्न सकिन्छ, प्रयास त गर्न सकिन्छ नि।

यसो भनेर स्वस्थ जीवनशैली अपनाउने कसैलाई पनि मुटुको रोग नलाग्ने, हृदयघात नहुने र हानिकारक जीवनशैली अपनाउने चाँही सबैलाई रोग लाग्छ भन्न चाँहीं सकिदैंन। किनकी हृदयघात गराउन सक्ने कैयौं वंशानुगत अवस्था, रोगहरु(Familial HyperlipidemiaHomocysteinuria, Antiphospholipid syndrome etc), रक्तनलीका रोगहरु (Prinzmetal's angina) थाहा नपाइकन, विना लक्षण भैरहेको हुनसक्छ र एक्कासी हृदयघात हुने र मृत्यु हुने अवस्थामा पुग्ने पनि हुनसक्छ।

शुरुमा भनिएका सार्वजनिक छविका व्यक्तिहरुले पनि आधुनिक भनिएको जीवनशैलीको कारणले युवाहरुतिर पल्केको हृदयघातको कारणले ज्यान गुमाउनु परेको हो वा उनीहरुलाई पहिलेदेखि नै कुनै हृदयघातको सम्भावना बढाउने अवस्थाहरु थिए यसै भन्न गाह्रों छ। यो मैले किन भनेको भन्दा युवाहरुमा हृदयघातको सम्भावना बढ्दै गएको हुनसक्छ तर सार्वजनिक छवीका व्यक्तिहरुलाई हृदयघात हुँदा, भलै त्यो अन्य व्यक्तिगत शारीरिक अवस्था, रिस्कका कारणले भएको किन नहोस्, त्यसले जनमानसमा चेतना जगाउने, डरकै कारणले भए नि त्यस बारे जान्ने उत्सुकता जगाउने काम भने गर्छ।

अन्तमा, पत्रकार तारा रेग्मीप्रती श्रदान्जली।

23 comments:

  1. Nice and informative article Samir, and you have written it in right time! Send it to one of the national dailies.

    ReplyDelete
  2. Great job Dr. Samir lama thanks for information ...

    ReplyDelete
  3. Thanks for this useful post. I appreciate the information, which is very useful.

    I just have a small question on nicotine. I agree with you on the evils of smoking -I quit one year ago. However, is it correct to say that nicotine itself is harmful to human health and to lungs? It is an addictive drug, but I have read in some places that nicotine itself is not harmful unless you consume it in access.

    Thanks!

    ReplyDelete
    Replies
    1. सन्जिवजी, प्रतिकृयाको लागि धन्यवाद। तपाईंले भन्नुभ'को कुरा नि ठिकै हो। थोरै मात्रामा निकोटिन भएको निकोटिन चुइङगमहरु चुरोटको लत छुटाउनको लागि प्रयोग गरिन्छन पनि। तैपनी लत लाग्ने, मात्रा बढ्दै गएर खराब असर गर्ने भएकोले सामान्यरुपमा भन्दा त्यसो भनिएको हो। अनी, धुम्रपान छोड्न सक्नुभएकोमा बधाई छ।

      Delete
  4. Thanks Dr. Lama for this very useful post. I too have a query. I have been using Olive oil for over five years. But I somewhere read that although Olive oil is cholesterol free in itself, it is not so if it is used for cooking (Nepali way of using it for frying vegetable etc.) Is it true?

    Thank you.

    ReplyDelete
    Replies
    1. बुद्धीजी, धन्यवाद। कोलेस्टेरोल फ्री भन्न त मिल्दैन। शरीरको लागि लाभदायक बोसो HDLको मात्रा बढाउने फ्याटीएसिडहरु PUFA र MUFA धेरै मात्रामा हुने भएकोले ओलिभ ओइललाई राम्रो मानिन्छ। कोलेस्टेरोल भनेको त शरीरभित्र बन्ने कुरा हो। पकाउदा तापक्रमको कारणले त्यस्मा रसायनिक प्रतिकृया त हुन्छ नै, तर त्यस्को गुण कत्तीको घट्छ भन्ने कुरा चै थाहा भएन। एकपटक पकाइसकेको तेलमै फेरीफेरी पकाउदा भने चाही त्यो हानिकारक हुनसक्छ।

      Delete
    2. धन्यवाद डाक्टरसाब ।

      Delete
  5. My partner and I absolutely love your blog and find almost all of your post's to be just what I'm looking for.

    Does one offer guest writers to write content for you personally?

    I wouldn't mind writing a post or elaborating on a lot of the subjects you write related to here. Again, awesome web log!
    Take a look at my web site - transfer news soccer 2009

    ReplyDelete
  6. I am really impressed alοng with your ωritіng аbilities as smartly аѕ with thе structure tο your blog.

    Is this a paid theme or did you сuѕtomize it
    yourself? Anyway κeep uр the nice
    high quаlity ωriting, it's rare to see a nice blog like this one nowadays..

    my web site - Read Much more

    ReplyDelete
  7. I loνe what yοu guyѕ аre uѕuаlly up toο.
    Thiѕ tуpe of clеver woгκ anԁ ехposuгe!
    Keep up thе aωesome ωorks guys I've included you guys to our blogroll.

    Feel free to visit my blog post: laser acne treatment
    Also see my website > acne skin care

    ReplyDelete
  8. Hі thеre! Do you knοw if they mаke any plugins to assist with SEO?

    Ӏ'm trying to get my blog to rank for some targeted keywords but I'm not seeing
    very goоd results. Іf you know of any pleasе
    share. Cheerѕ!

    my wеb pagе: H�Morrhoiden

    ReplyDelete
  9. Hі therе to evеry onе, sinсe I am in faсt keen of readіng
    this websitе's post to be updated on a regular basis. It consists of good information.

    Review my webpage :: Abnehmen Bauch

    ReplyDelete
  10. Having rеad this Ӏ thought it was extremely informatiνe.
    I aρpгеciate you takіng the timе anԁ energy to
    put this shоrt artiсle togеtheг.
    I оnce again find mуself spendіng
    а lot of timе both геading anԁ posting сomments.
    But so ωhat, іt wаѕ still worthwhіle!


    Revіew my web blog :: beat premature ejaculation

    ReplyDelete
  11. I liked up to you will receive carried out proper here. The comic strip is tasteful, your authored material stylish.
    nonetheless, you command get bought an edginess over that you want be turning in
    the following. unwell unquestionably come further
    before once more as precisely the same just about very often within case you defend this increase.



    My webpage dating for men

    ReplyDelete
  12. I am no longer sure the place you're getting your info, but good topic. I needs to spend a while studying more or figuring out more. Thank you for magnificent info I used to be looking for this information for my mission.

    Here is my homepage ... best online dating

    ReplyDelete
  13. I have figured out some important things through
    your blog post post. One other subject I would like to state is that there are several games in the marketplace designed mainly
    for toddler age children. They involve pattern acknowledgement,
    colors, wildlife, and models. These often focus on
    familiarization rather than memorization. This helps to
    keep children occupied without feeling like they are studying.
    Thanks

    Feel free to surf to my web site: facebook for sex

    ReplyDelete
  14. One important issue is that if you find yourself searching for a education loan you may find that you will need a cosigner.
    There are many situations where this is true because you might find that you do not
    employ a past credit ranking so the lender will require that you've someone cosign the loan for you. Good post.

    Feel free to surf to my blog post :: facebook for sex

    ReplyDelete
  15. This design is steller! You definitely know how
    to keep a reader amused. Between your wit and your videos, I was almost moved
    to start my own blog (well, almost...HaHa!) Excellent job. I really
    enjoyed what you had to say, and more than that, how you presented it.
    Too cool!

    Also visit my page :: fuckbook

    ReplyDelete
  16. Hi my loved one! I wish to say that this post is awesome,
    great written and come with almost all significant infos.
    I would like to look extra posts like this .

    Feel free to surf to my homepage; adult finder

    ReplyDelete
  17. One thing I want to say is that often before getting more personal computer memory, consider the machine directly into which it
    will be installed. Should the machine will be running Windows XP,
    for instance, the actual memory limit is 3.25GB. Setting up more than this would easily
    constitute any waste. Be sure that one's motherboard can handle this upgrade volume, as well. Great blog post.

    Feel free to visit my blog post adult personals

    ReplyDelete
  18. After study a number of of the weblog posts in your web site now, and I really like your approach of
    blogging. I bookmarked it to my bookmark website checklist and will likely be
    checking back soon. Pls take a look at my web page as well and let me know what you think.


    Check out my page :: casual encounters

    ReplyDelete